Nhiều nghiên cứu gần đây, trong đó có Báo cáo và Podcast của Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF), đã chỉ ra mối liên quan chặt chẽ giữa bệnh đái tháo đường và chứng mất trí nhớ (sa sút trí tuệ) - một trong những thách thức sức khỏe nghiêm trọng của thế kỷ 21.

Khi bệnh chuyển hóa ảnh hưởng đến não bộ

Ở người mắc đái tháo đường type 2, cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả hoặc sản xuất không đủ, khiến đường huyết tăng cao kéo dài. Lượng đường cao trong máu không chỉ làm tổn thương tim, thận, mắt hay mạch máu ngoại biên, mà còn gây hại cho hệ mạch máu nuôi dưỡng não.

Theo các chuyên gia của IDF, người mắc đái tháo đường type 2 có nguy cơ bị sa sút trí tuệ cao hơn 30–100% so với người không mắc bệnh. Mỗi năm mắc đái tháo đường trước tuổi 65 có thể tăng nguy cơ sa sút trí tuệ thêm gần 2%.

Cơ chế liên quan giữa đái tháo đường và mất trí nhớ

Các nghiên cứu đã chỉ ra nhiều cơ chế giải thích mối liên hệ này:

Tổn thương mạch máu não: Đái tháo đường gây xơ vữa và viêm mạch, làm giảm lưu lượng máu lên não, gây thiếu oxy và chất dinh dưỡng cho tế bào thần kinh.

Tình trạng kháng insulin tại não: Não bộ cũng cần insulin để sử dụng glucose. Khi kháng insulin xảy ra, các tế bào thần kinh không nhận đủ năng lượng, dẫn đến thoái hóa và suy giảm chức năng nhận thức.

Tăng đường huyết mạn tính: Lượng glucose cao lâu dài gây stress oxy hóa và viêm mạn tính, thúc đẩy sự tích tụ của các mảng amyloid - yếu tố đặc trưng trong bệnh Alzheimer.

Hội chứng chuyển hóa và béo phì: Thừa cân, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu – thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường - cũng góp phần làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.

Tác động đến chất lượng cuộc sống

Khi người bệnh vừa phải kiểm soát đường huyết, vừa đối mặt với suy giảm trí nhớ, việc tự chăm sóc, tuân thủ điều trị và duy trì lối sống lành mạnh trở nên khó khăn hơn. Điều này không chỉ tăng gánh nặng chăm sóc cho gia đình, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển, nơi việc sàng lọc và phát hiện sớm chứng sa sút trí tuệ còn hạn chế, mối liên hệ này càng làm trầm trọng thêm gánh nặng y tế và xã hội.

Phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe não bộ ở người đái tháo đường

Tin tốt là chúng ta hoàn toàn có thể làm chậm tiến trình suy giảm trí nhớ thông qua các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa tích cực:

Kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và mỡ máu. Duy trì đường huyết ổn định giúp giảm tổn thương mạch máu não và ngăn ngừa biến chứng.

Ăn uống lành mạnh, cân đối. Tăng cường rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo, hạt và đậu; hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và chất béo bão hòa.

Duy trì cân nặng hợp lý và hoạt động thể lực thường xuyên. Tập thể dục giúp tăng nhạy cảm insulin, cải thiện tuần hoàn máu và bảo vệ tế bào thần kinh.

Theo dõi sớm dấu hiệu suy giảm nhận thức. Người bệnh đái tháo đường lâu năm nên được đánh giá trí nhớ và chức năng nhận thức định kỳ.

Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc và duy trì giao tiếp xã hội. Sức khỏe tinh thần có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ não bộ khỏi lão hóa sớm.

Bệnh đái tháo đường và chứng mất trí nhớ có mối liên hệ mật thiết hơn chúng ta nghĩ. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa, tầm soát sớm và quản lý toàn diện bệnh đái tháo đường không chỉ giúp bảo vệ tim, thận hay mắt, mà còn là chìa khóa để duy trì trí nhớ và sức khỏe não bộ lâu dài.

Bệnh viện Nội tiết Trung ương khuyến khích người dân:

Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là kiểm tra đường huyết và đánh giá chức năng nhận thức.

Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.

Duy trì chế độ sinh hoạt lành mạnh để sống khỏe cùng bệnh đái tháo đường và phòng tránh sa sút trí tuệ.