Sâu ban miêu (tên khoa học: Cantharis vesicatoria), có hình dáng giống bọ cánh cứng, thân dài 15–20 mm, thường có màu xanh đen, xanh ánh kim hoặc đen pha vàng với các đốm đặc trưng. Mặc dù từng được sử dụng trong Đông y, y học hiện đại đã xác định đây là loài cực độc. Sâu ban miêu chứa chất cantharidin, một độc tố không bị phá hủy khi nấu chín, có khả năng gây hoại tử nội tạng và dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu ăn hoặc tiếp xúc dù chỉ với lượng nhỏ.

Tại tỉnh Lào Cai, trong hai năm gần đây đã xảy ra 2 trường hợp ngộ độc, nhập viện do ăn sâu ban miêu và đã có ca tử vong. Đáng chú ý, sâu ban miêu từng bị một số người lầm tưởng là "bài thuốc" kích dục hoặc cường dương do tác dụng gây xung huyết dương vật và tiểu tiện rát nóng. Tuy nhiên, đây thực chất là hiện tượng viêm kích thích độc tính, không phải là tăng ham muốn thực sự.

Triệu chứng ngộ độc sâu ban miêu thường khởi phát nhanh chóng, chỉ sau 15–60 phút ăn hoặc tiếp xúc và diễn biến rất nặng. Người bệnh có thể cảm thấy rát họng, đau bụng, buồn nôn, nôn ra máu, tiêu chảy dữ dội, phồng rộp miệng – lưỡi. Nặng hơn có thể xuất hiện tiểu ít, tiểu ra máu dẫn đến suy thận cấp; sốt cao, vàng da, mạch nhanh, co giật, hôn mê. Tử vong có thể xảy ra do suy đa tạng. Chỉ cần 1 đến 2 con sâu ban miêu cũng đủ khả năng gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Khi nghi ngờ ngộ độc, tuyệt đối không tự điều trị tại nhà. Nếu nạn nhân còn tỉnh táo, có thể cho uống nhiều nước lọc để pha loãng độc tố. Không tự gây nôn, không cho uống sữa, mật ong hay các loại thuốc dân gian. Việc quan trọng nhất là đưa nạn nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt, ưu tiên chuyển thẳng đến Khoa Hồi sức – Chống độc.

Để phòng tránh ngộ độc sâu ban miêu, người dân cần lưu ý:

Tuyệt đối không ăn các loại côn trùng lạ. Kiểm tra kỹ rau củ quả khi sử dụng để tránh lẫn sâu ban miêu trong thực phẩm. Không nhầm lẫn sâu ban miêu với các loài bọ cánh cứng ăn được, như châu chấu hay nhộng.

Không sờ tay trực tiếp vào bọ vì chúng có thể tiết chất gây phồng rộp da.

Không ăn hoặc sử dụng sâu ban miêu làm thuốc dưới bất kỳ hình thức nào.

Khi nghi ngờ bị ngộ độc, hãy nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời.

Tuyên truyền rộng rãi trong cộng đồng để người dân nhận biết và tránh nhầm lẫn sâu ban miêu với các loại côn trùng khác.

Sâu ban miêu là loài cực độc, từng gây ra nhiều ca tử vong ở Gia Lai, Sơn La, Nghệ An và Lào Cai. Những quan niệm sai lầm về việc sử dụng sâu này để "cường dương" không chỉ không có cơ sở khoa học, mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Bộ Y tế đã tuyệt đối không cho phép sử dụng sâu ban miêu làm thuốc, kể cả trong Đông y.