Ths.Bs Hoàng Đức Bách - Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba (Hà Nội) cho biết, thời tiết lạnh khiến sức đề kháng của người cao tuổi giảm sút, đường hô hấp dễ bị khô, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus xâm nhập và gây bệnh. Nhiều bệnh nhân lớn tuổi có sẵn bệnh nền mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, suy tim… khiến hệ miễn dịch yếu, khả năng chống lại tác nhân gây bệnh giảm rõ rệt.

Bên cạnh đó, thói quen ít vận động, chế độ dinh dưỡng chưa đầy đủ, môi trường ô nhiễm và việc không tiêm phòng định kỳ như cúm, phế cầu cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc viêm phổi.

Nhiều trường hợp phát hiện muộn, bệnh đã tiến triển nặng do người nhà nghĩ chỉ là cảm lạnh thông thường. Ở người cao tuổi, mọi diễn tiến nhiễm trùng đều nhanh hơn và nguy hiểm hơn rất nhiều so với người trẻ.

Nguyên nhân khiến người cao tuổi dễ mắc và diễn biến nặng khi bị viêm phổi do quá trình lão hóa làm suy giảm miễn dịch tự nhiên, khiến cơ thể khó chống lại tác nhân gây bệnh. Các bệnh lý mạn tính như hen phế quản, đái tháo đường, suy thận, tim mạch... càng khiến tình trạng bệnh nặng thêm.

Ngoài ra, phản xạ ho và nuốt giảm, sức cơ yếu khiến người cao tuổi dễ hít phải dịch tiết hoặc thức ăn vào phổi gây viêm phổi hít. Việc ít vận động, nằm nhiều dẫn tới ứ đọng đờm, phổi kém thông khí, trong khi thời tiết lạnh làm co mạch máu, lưu thông kém, tạo điều kiện cho nhiễm trùng khởi phát.

Một trong những khó khăn lớn trong chẩn đoán viêm phổi ở người cao tuổi là triệu chứng thường không điển hình. "Khác với người trẻ, người cao tuổi bị viêm phổi có thể không sốt cao, không ho nhiều mà chỉ biểu hiện bằng mệt mỏi, chán ăn, lú lẫn nhẹ hoặc ngủ nhiều hơn bình thường. Chính vì vậy, người thân rất dễ chủ quan, dẫn đến bệnh bị phát hiện muộn" - Ths.Bs Hoàng Đức Bách cho biết.

Các dấu hiệu cần cảnh giác bao gồm ho khan hoặc ho có đờm kèm khó thở, thở nhanh, hụt hơi khi làm việc nhẹ, sốt nhẹ hoặc không sốt nhưng mệt rõ rệt, lú lẫn, ăn kém, tím môi hoặc đầu chi. Khi có những biểu hiện này, người bệnh cần được đưa đi khám sớm, tuyệt đối không tự điều trị tại nhà vì bệnh có thể diễn biến nhanh, dẫn đến suy hô hấp hoặc nhiễm trùng huyết.

Theo Ths.Bs Hoàng Đức Bách, việc điều trị viêm phổi ở người cao tuổi thường khó khăn và kéo dài hơn nhiều so với người trẻ do bệnh nền phức tạp, phải dùng nhiều loại thuốc, dễ xảy ra tương tác hoặc tác dụng phụ. Chức năng gan, thận suy giảm khiến việc lựa chọn kháng sinh và liều dùng bị hạn chế. Đáp ứng miễn dịch yếu khiến bệnh dễ tái phát và tiến triển nặng, trong khi biến chứng như suy hô hấp, tràn dịch màng phổi, nhiễm trùng huyết có thể xảy ra nhanh chóng.

"Điều trị cho bệnh nhân cao tuổi không chỉ là dùng thuốc mà còn phải chú trọng chế độ dinh dưỡng, giữ ấm, phục hồi chức năng hô hấp, vận động nhẹ nhàng. Tuy nhiên, nhiều người già yếu hoặc sống một mình nên việc tuân thủ điều trị, chăm sóc tại nhà gặp không ít khó khăn", bác sĩ Bách chia sẻ.

Ngoài các bệnh hô hấp, thời tiết lạnh còn làm tăng nguy cơ các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Khi nhiệt độ giảm, mạch máu co lại khiến huyết áp tăng, tim phải làm việc nhiều hơn, đặc biệt nguy hiểm với người có bệnh nền tim mạch, xơ vữa động mạch hoặc đái tháo đường.

Các bệnh xương khớp cũng thường trầm trọng hơn trong mùa lạnh. Máu lưu thông kém khiến khớp cứng, đau nhức, nhiều người còn bị chuột rút hoặc co cứng cơ về đêm. Không ít trường hợp còn gặp tai nạn do trượt ngã trong nhà tắm, hạ thân nhiệt hoặc ngộ độc khí than khi sưởi ấm không đúng cách.

Trước thực tế bệnh viêm phổi có xu hướng gia tăng trong mùa lạnh, việc chủ động các biện pháp phòng bệnh là rất quan trọng. Người cao tuổi cần được giữ ấm cơ thể, nhất là vùng cổ, ngực, bàn chân khi ra ngoài trời lạnh; tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine cúm, phế cầu và COVID-19 nếu đến lịch; duy trì chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây, bổ sung vitamin C, D, kẽm và chất đạm.

Đồng thời, cần uống đủ nước, đảm bảo không khí trong nhà thông thoáng, tránh khói thuốc lá, khói bếp và duy trì vận động nhẹ hằng ngày để tăng thông khí phổi. Ngoài ra, việc khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người có bệnh nền hô hấp, tim mạch là vô cùng cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Chỉ cần phát hiện và điều trị kịp thời, hầu hết các trường hợp viêm phổi đều có thể hồi phục tốt. Nhưng nếu chủ quan, để bệnh tiến triển nặng, việc điều trị sẽ rất khó khăn, tốn kém và có thể nguy hiểm đến tính mạng. Khi có các dấu hiệu như khó thở, ho kéo dài, sốt, mệt mỏi... cần đến cơ sở y tế sớm. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, vì ở người cao tuổi, bệnh có thể tiến triển nhanh và nguy hiểm hơn.