Luyện thi cần có phương pháp chứ không phải chỉ dựa trên kinh nghiệm cá nhân. Tham khảo:

- How to teach for Exams của Sally Burgess & Katie Head, NXB Longman 2005

- Bí quyết là kinh nghiệm rất đáng quý. Bí quyết của tôi là không dựa trên template. Học theo template gần như học tủ.

- Bước đầu vào luyện thi, cần luyện để nắm vững đặc thù có tính chất quyết định số điểm của từng kỹ năng, ví dụ:

NGHE: luyện nghe trọng âm, đoán nghĩa

NÓI/VIẾT: Biết cách nói/viết hai, ba câu mở đầu, giới thiệu chủ đề mình muốn trình bày. Sau đó biết tập hợp thật nhanh những ý tưởng (ideas) định trình bày và cuối cùng dùng hai, ba câu để nói về triển vọng của chủ đề.

ĐỌC: Luyện ba bước đọc cơ bản: (1) Đọc câu hỏi, sau đó đọc một lượt từ đầu đến cuối, ghi nhớ những ý mình nắm được, (2) đọc kỹ từng đoạn để nắm ý chính của đoạn đó. Luyện khả năng bỏ qua từ mới và vẫn đoán được nghĩa của cả đoạn (tình huống), (3) đọc lại từng câu hỏi và tìm lại đoạn có chứa thông tin của câu hỏi đó để trả lời.

- Thời gian có hạn nên tôi không thể minh họa cụ thể.

Theo tôi, không nên cho trẻ HỌC từ mầm non. Trẻ còn bé quá không học được. Không nên đặt ra một chương trình học và đánh giá như đối vơi người lớn. Ví dụ tiếng Anh cho trẻ mầm non trình độ 1, trình độ 2, quy định số lượng từ vựng và mẫu câu, kiểm tra đánh giá khi hết năm học v.v...

Ở tuổi này trẻ nói tiếng Việt còn ngọng líu ngọng lô và thực sự có cấp thiết tới mức độ phải học tiếng Anh không?

Tôi có 2 cháu, một cháu nội và một ngoại, đều 4 tuổi. Tôi không cho các cháu đi học tiếng Anh ở đâu và cũng yêu cầu bố mẹ chúng không dạy các cháu học tiếng Anh. Hãy cho cháu tận hưởng tuổi thiên thần của chúng.

Hầu hết các sách lý thuyết tôi đọc đều không nói rõ việc học tiếng Anh ở mầm non mà chủ yếu bàn nhiều về tiếng Anh tiểu học. Mary Slattery có nói trẻ dưới 7 tuổi không học được. Nguyên văn bà ấy nói như sau: Trẻ dưới 7 tuổi học theo kiểu hoạt động chơi, không có ý thức học từ hay mẫu câu. Trẻ thích âm thanh lạ, bắt chước những âm thanh vui nhộn, kể cả các âm của ngôn ngữ, bắt chước âm thanh lạ của một bài hát và chúng chỉ có thể cảm thụ được âm thanh ngôn ngữ như cảm thụ tiếng mẹ đẻ, tức là phải có môi trường ngôn ngữ.

Chỉ nên cho trẻ chơi với một số nhỏ từ tiếng Anh, một hai mẫu câu đã được đưa vào tình huống như bài hát, đóng kịch, trò chơi. Trẻ có thể nhớ, có thể không, điều đó không quan trọng. Việc làm này giống như cho trẻ bắt chước tiếng con vật kêu như Miaow! Quack! Cho trẻ nhìn tranh và đáng ra nói tiếng Việt, ví dụ ô tô, thì dạy trẻ nói car. Không đặt vấn đề trẻ phải nhớ được bao nhiêu từ một tháng, một năm. Cho trẻ hát một bài thật dễ. Phần lớn các bài hát trên mạng quá khó đối với trẻ mầm non, muốn dạy trẻ mầm non hát tiếng Anh, phải sáng tác hoặc phóng tác theo số từ trẻ biết, chỉ khoảng 20 - 30 từ Cho trẻ chơi trò chơi với 4, 5 từ thôi, nghĩa là cũng phải sáng tác hoặc phóng tác trò chơi chứ không thể dùng các trò chơi trên mạng. Cho trẻ tô màu 1 hoặc 2 con vật... Đó là những hoạt động bằng tiếng Anh cho trẻ mầm non và không yêu cầu trẻ phải ghi nhớ. Đây chỉ là sự tiếp cận ban đầu.

Tôi đã có một bài viết dài trên Báo điện tử VTV.VN vào ngày 16/7/2015 với tiêu đề: Thầy Nguyễn Quốc Hùng MA: Dạy tiếng Anh cho trẻ em, giáo trình "nhồi" dẫn đến chất lượng ảo.

Tôi có học lấy bằng MA ở Đại học Brighton, Vương quốc Anh. Các môn học của chúng tôi đều khác ở nhà, cách học cũng khác (các thày dạy ít, chúng tôi phải học trong thư viện nhiều), luận văn cũng không được coi trọng như ở nhà, nó chỉ được coi như một bài tập lớn, luận văn không cần đóng xén đẹp, không cần bản tóm tắt luận văn và không có Hội đồng xét duyệt, không có buổi bảo vệ trịnh trọng và nghiêm trang như ở nhà. Vì thế, tôi không dám tự phong là tương đương với trình độ ở nhà. Và ở đâu tôi cũng chỉ dám giữ cái tên nguyên bản của nó: MA, lâu ngày, nó gắn bó với tên riêng của tôi. Vả lại MA đọc theo tiếng Việt là "ma", nó trùng vào ngày sinh nhật của tôi. Tôi sinh ra vào ngày ma quỷ 31/10, Halloween. Điều này càng làm cho tôi thấy thú vị với tên ấy.

 

Người ta thường nói "văn mình, vợ người" nhưng tôi lại thấy "văn người, vợ mình". Văn người đọc thấy rất hay và vợ mình nhìn thấy rất đẹp.

Vợ tôi, Hoàng Thị Ngọ là một Tiến sĩ Ngữ văn và Phó giáo sư về Văn học cổ Việt Nam. Cô ấy nghiên cứu về ngôn ngữ và văn học lịch sử và đã xuất bản nhiều đầu sách và bài nghiên cứu khoa học chuyên ngành.

Tuy là người phụ nữ tâm huyết trong xây dựng sự nghiệp cho mình nhưng cô ấy vẫn rất chu đáo trong việc gia đình, chăm sóc chồng con.

Cô ấy kém tôi 13 tuổi. Trước đây làm sao cưa được cô ấy? Thực sự việc này đã lâu quá rồi, tôi không còn nhớ chi tiết. Nhưng nhìn chung, tôi không có tài cán gì để cưa cô ấy cả, chỉ dùng sự thật thà của mình thôi. Khi nói chuyện, tôi không tự khoe về mình, có gì nói nấy vì tôi thấy con gái rất ghét người khoác lác. Khi khen cô ấy, tôi cũng khen đúng điều cô ấy có nhưng với lời lẽ bay bay một chút vì tôi biết khen một cách thớ lợ, người ta nhận ra ngay. Và cô ấy học cùng ngành với tôi, Khoa ngữ văn ĐH Tổng hợp Hà Nội cho nên chúng tôi nói chuyện cũng hợp, thích tranh cãi với nhau về ngôn từ.

Chào anh, tôi cho rằng ở tuổi 70 hoặc 80 bắt đầu học tiếng Anh mới là muộn. Tuổi 30 đâu có phải là tuổi già. Người 30 tuổi đang ở thời kỳ tráng kiện, minh mẫn và đầy sinh lực. Ở tuổi này khi quyết tâm làm một việc gì cũng dễ thành công.

Tôi hiểu ý bạn muốn nói việc học tiếng Anh ở độ tuổi này có hiệu quả hay không. Nói một cách đầy đủ, ở bất cứ tuổi nào nếu có động cơ cần phải học, đặt đúng mục đích đọc, tức là không quá tham vọng và học theo đúng cách thì thành công. Chúng ta thấy nhiều trẻ ở tuổi tiểu học hoặc trung học nhưng học vẫn không thành công vì động cơ học rất thấp hoặc học theo sức ép của người lớn.

Thế hệ chúng tôi (4x, 5x, 6x) học ngoại ngữ từ lớp 6, có nhiều người ở nông thôn không được học ngoại ngữ. Trong lớp đại học của tôi, tất cả đều từ nông thôn ra, không biết tiếng Anh là gì nhưng khi tốt nghiệp, thời còn chiến tranh, đa số làm việc có hiệu quả: vào quân đội, cơ quan quan trọng, trông trại tù binh Mỹ... Sau này khi hòa bình nhiều người chuyển sang các cơ quan nước ngoài, các cơ quan đối ngoại vẫn đảm đương tốt công việc.... và trong đó có 6 người chúng tôi trở thành giáo viên đại học ngay từ khi tốt nghiệp.

Trong các bậc thang trình độ tiếng Anh, nếu học từ đầu cho đến khi giao tiếp được thông thường, cần có khoảng 800 giờ học. Nhiều học sinh cấp 1, cấp 2 học không có hiệu quả nhưng khi lên cấp 3, dự kiến đi du học, tập trung vào tiếng Anh và học thành công.

Học từ vựng thông thường là học trong sách giáo khoa theo một trình độ nào đấy (sơ đẳng, trung cấp hay cao cấp) ví dụ New English File...

Khi học từ không thể học theo kiểu lập sổ từ, tức là kiểu học từ điển. Số lượng từ vựng cần thiết để giao tiếp phụ thuộc vào mục đích giao tiếp. Người ta chia trình độ từ vựng thành 6 bậc: 400 - 700 - 1000 - 1400 - 1800 - 2500 từ. Tùy mục đích giao tiếp mà chúng ta xác định số lượng từ vựng cần phải học (Tham khảo hệ chuyện Oxford Bookworms Library).

Để học từ vựng có hiệu quả, chúng ta cần quan tâm những điều sau đây:

1. Không học từ riêng lẻ mà học cả nhóm từ (gọi là kết hợp từ). Cách này gọi là học từ trong kết hợp từ (word collocation). Ví dụ khi học từ storm (bão) thì ghi nhớ cả nhóm từ the storm breaks (bão đến) hoặc khi học từ confidence (tin tưởng) thì cần biết nó đi được với từ full, self- (full confidence: tin tưởng hoàn toàn hoặc self-confidence: tự tin). Vì thế khi học đến bài nào, các bạn nên gạch dưới những từ quan trọng và học theo cách này. Với mỗi bài chỉ nên lọc ra dăm bảy từ quan trọng, không nên học tràn lan nhiều từ quá một lúc.

2. Học từ bằng cách đọc chuyện theo bậc thang trình độ. Bắt đầu bằng những chuyện chỉ dùng 400 từ để viết, rồi dần dần lên cao hơn theo cách bậc ở trên.

3. Muốn nhớ từ, cần tạo ra sự cuốn chiếu, tức là gặp đi gặp lại nhiều lần. Để làm việc này, mỗi buổi lên lớp (học theo sách giáo khoa) nên gạch dưới một số từ quan trọng, về nhà tập dựng câu với từ đó, tập miêu tả một sự kiện, một câu chuyện trong vài ba câu nhưng có dùng những từ mới học.

4. Hàng ngày bỏ ra khoảng 10 phút để đọc to một đoạn trong bài học trên lớp mà mình thích, trong đó có những từ mới học, đọc đi đọc lại nhiều lần.

Tổ hợp các bước học như trên tạo ra một cách học từ trong tình huống.

Đây là ý kiến của cá nhân tôi qua đọc các tài liệu hướng dẫn. Các thầy khác có thể có những cách học hiệu quả hơn. Nên tham khảo nhiều thày để rút ra cách học cho riêng mình.

Tôi rất trân trọng những kết quả lao động khoa học của vợ tôi. Tuy nhiên vợ chồng tôi có cùng một suy nghĩ là quan hệ vợ chồng không bao hàm quan hệ học hàm, học vị và chúng tôi cũng không coi đó là thước đo trình độ thực sự của mình. Chúng tôi cùng có quan niệm là có thành công trong sự nghiệp hay không không phụ thuộc bằng cấp. Vì thế trong nhà bằng cấp chỉ được nhắc đến trong những lúc khích nhau, trêu nhau, đùa vui thôi. Chẳng hạn vợ tôi thường bảo: "Anh là người có may mắn nhất đấy vì có ô-sin là Phó giáo sư. Tôi trả lời: "Trong nghiệp vụ làm ô-sin em có phải Phó giáo sư đâu".

 

Tôi có người con gái là Nguyễn Lan Hương, thế hệ 8x, đi theo nghề của tôi, học tiếng Anh và làm giáo viên.

Trước hết, bạn nên củng cố tiếng Anh thật vững vàng vì đó là thứ tiếng dùng để hội nhập với toàn thế giới. Ngoài ra, chỉ nên học thêm ngoại ngữ nếu mình có nhu cầu. Ví dụ nhà bạn có truyền thống nghiên cứu về đông y thì cần học thêm tiếng Trung hoặc bạn có dự định đi học hoặc lao động ở Nhật thì học thêm tiếng Nhật.

Từ trước đến nay, tôi không hề có trung tâm riêng và không mở lớp riêng. Các bạn muốn học có hiệu quả thì không nên tìm trung tâm mà nên tìm thầy.

Nếu khó khăn về kinh tế, các bạn có thể tự học. Chỉ cần mua 1 quyển sách giáo khoa thích hợp (hỏi ý kiến những người có kinh nghiệm trước khi mua) và một cuốn sách hướng dẫn tự học. Tôi có viết 1 cuốn hướng dẫn học tập gọi là Học cách học tiếng Anh do NXB Đại học Quốc gia xuất bản.

Trước hết cần xác định trình độ tiếng Anh của mình hiện nay đang ở đâu. Sau đó, tham khảo ý kiến người có kinh nghiệm để chọn được một quyển sách giáo khoa tiếp theo trình độ ấy và học theo hướng dẫn. Có thể tham khảo quyển sách mà tôi vừa giới thiệu ở trên.

Trong cả một cuộc đời hoạt động, không ai không có sai phạm nhưng tôi có 2 quan niệm như sau:

1. Mình là người ngoại quốc, sử dụng tiếng Anh không chính xác là chuyện bình thường (tất nhiên không nên sai nhiều quá).

2. Nếu mình có lỡ mắc lỗi, người khác chỉ cho mình biết, tôi luôn luôn hàm ơn và sửa ngay, kể cả người phê bình mình là học trò. Trong đời tôi, tôi học được ở học trò rất nhiều.

Tôi có một câu chuyện vui. Hồi mới ra trường được ít năm, tôi đi dịch cho một đề án về xi măng. Có lần tôi phải dịch một bản mua thiết bị. Sau khi nộp bản dịch, anh kỹ sư phụ trách gặp tôi và đấm tôi một cái, nói rằng: Cậu đã bao giờ thấy một cái khoan xách tay mà nặng 5 tấn chưa? Chẳng qua là khi dịch danh sách thiết bị, có một từ là portable drill thì từ portable có 2 nghĩa: xách tay và di động. Tôi đã dùng nghĩa thứ nhất một cách ngớ ngẩn.

Người mà tôi quý mến là Phạm Ngọc Thạch. Tôi và Thạch có 3 mối quan hệ thân thiết, không hẳn là mối quan hệ một đứa con tôi nuôi dưỡng và phụng dưỡng tôi khi tuổi già. Một là quan hệ thầy trò vì Thạch là sinh viên của tôi, cùng lớp với con trai tôi Nguyễn Quốc Hoàn. Hai là Thạch là đồng nghiệp của tôi vì khi tốt nghiệp Thạch được giữ lại ở trường làm giảng viên và cùng tôi ngoài nhiệm vụ dạy ở trường, sánh vai hoạt động như đi dịch hội nghị, dịch văn bản, huấn luyện giáo viên... Ba là Thạch là người thân thiết với gia đình tôi, không phải chỉ riêng với gia đình nhỏ của tôi mà cả trong gia đình lớn. Mọi sự kiện trong nhà như giỗ, tết, hiếu hỉ đều có Thạch.

Niềm đam mê của tôi dành cho dạy tiếng Anh và viết sách. Tôi rất thích sống với thiên nhiên, chỉ mơ có một cái vườn, trồng cây um tùm cho chim làm tổ để chiều nghe tiếng chim ríu rít. Thế nhưng rồi chỉ được sống trong một khối bê tông.

Để có một trình độ tiếng Anh đủ để giao tiếp thông thường, em chỉ cần tích lũy cho mình khoảng 1500 - 2000 từ. Sau này, khi nghiên cứu sâu vào một ngành nào đó, ta sẽ học thêm từ chuyên môn của ngành ấy. Để có được trình độ tiếng Anh cơ bản như trên, em nên chọn một quyển sách giáo khoa dễ học, ví dụ The New English File và bắt đầu học từ bài 1. Trước khi học, nên tham khảo phương pháp học như thế nào cho có hiệu quả. Em có thể tham khảo cuốn sách tôi giới thiệu là Học cách học tiếng Anh của NXB Đại học Quốc gia hoặc một quyển sách nào khác về cùng chủ đề.

Cả đời tôi theo nghề dạy học: dạy trên lớp, trên sóng TV và trên sóng VOV nhưng tôi chưa bao giờ hướng dẫn học trò làm luận văn tốt nghiệp hay thạc sĩ. Tôi cảm thấy mình không thích hợp.

Chưa bao giờ tôi có một phút chán chường với nghề dạy học và viết sách. Mặc dù đã trên 70 tuổi nhưng tôi vẫn đi giảng chuyên đề, huấn luyện giáo viên, dự hội thảo và liên tục ra sách.

Tháng 11 này, tôi vừa mới ra quyển sách Những ngày trên sóng VTV - Dạy tiếng Anh do NXB Văn học xuất bản. Cuốn sách này đã nói đến những tư liệu nay chỉ có tôi giữ được nói đến những người xây dựng chương trình cùng tôi đầy tâm huyết, sống nghèo, sống chậm nhưng sống có hiệu quả, nói về những câu chuyện hậu trường của truyền hình dạy tiếng và những kỷ niệm đẹp. Hy vọng các bạn có dịp đọc đến cuốn sách này.

Đến mùa Giáng sinh này, tôi sẽ ra tập thơ dịch, có tiêu đề Nhớ - Remember gồm những bài thơ lãng mạn Anh thế kỷ 17, 18, 19 và phần bình về cuộc đời và tác phẩm của các tác giả. Tập Nhớ - Remember do NXB Phụ nữ xuất bản và phát hành. Hy vọng có dịp cùng các bạn chia sẻ.

Trước hết tôi xin phép không nhận lời phong ưu ái "giáo viên giỏi nhất". Tôi thường nghĩ không ai là nhất, có người thầy giỏi sẽ có người thầy khác giỏi hơn. Tôi chỉ xin tự nhận tôi là một giáo viên đam mê nghề dạy. Rất cảm ơn các bạn đã ưu ái!

Rất cảm ơn các bạn đã trò chuyện với tôi ngày hôm nay. Chúc các bạn thành công!