Thông tư quy định về đơn thuốc và việc kê đơn thuốc hóa dược, sinh phẩm trong điều trị ngoại trú tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh (số 26/2025/TT-BYT ngày 30/6/2025) có một số điểm mới như bổ sung trường thông tin bắt buộc: số định danh cá nhân, số căn cước công dân hoặc hộ chiếu của người bệnh. Theo tinh thần liên thông dữ liệu điện tử, công dân Việt Nam khi đã cung cấp số định danh cá nhân sẽ không cần kê khai thêm các thông tin như giới tính, ngày sinh, địa chỉ thường trú.

Người kê đơn cần ghi rõ số lượng sử dụng mỗi lần, số lần sử dụng trong ngày và số ngày sử dụng thuốc cho người bệnh.

Thông tư cũng cập nhật các quy định mới theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023, như: kê đơn thuốc phải tuân thủ quy định chuyên môn kỹ thuật; chỉ định sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết, đúng mục đích, an toàn, hợp lý và hiệu quả; đơn thuốc phải phù hợp với chẩn đoán bệnh. Đồng thời, Thông tư bổ sung quy định theo Luật Dược sửa đổi, bổ sung năm 2024, trong đó hướng dẫn rõ hơn về việc xử lý thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất đã cấp cho người bệnh nhưng không sử dụng hết hoặc người bệnh tử vong.

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh – Bộ Y tế để làm rõ hơn những nội dung quan trọng xung quanh chính sách này.

Giảm sai sót, tăng hiệu quả điều trị

Phóng viên: Thông tư 26/2025/TT-BYT yêu cầu ghi rõ "liều dùng mỗi lần, số lần dùng trong ngày, số ngày sử dụng". Vì sao chi tiết nhỏ này lại có ý nghĩa lớn trong thực tế điều trị?

Ông Vương Ánh Dương: Từ trước đến nay, khi đi khám chữa bệnh, người bệnh được kê đơn thuốc với các thông tin như tên thuốc, hàm lượng, số lượng, thể tích cần dùng… Những yếu tố đó vẫn được duy trì. Tuy nhiên, điểm mới trong quy định lần này là bổ sung nội dung về cách dùng thuốc rõ ràng hơn.

Ví dụ, thay vì chỉ ghi "mỗi ngày uống 4 viên chia 2 lần", thì nay quy định yêu cầu phải ghi cụ thể "mỗi lần uống mấy viên", để tránh tình trạng người bệnh tự chia theo ý hiểu, có thể uống 3 viên buổi sáng, 1 viên buổi tối hoặc ngược lại. Việc dùng thuốc không đều, không đúng thời gian sẽ làm giảm hiệu quả điều trị, thậm chí ảnh hưởng sức khỏe. Do đó, quy định mới yêu cầu kê rõ số lần dùng trong ngày, mỗi lần bao nhiêu viên. Đây là bổ sung về mặt kỹ thuật kê đơn, còn việc ghi số lần dùng trong ngày đối với từng loại thuốc thì trước đây cũng đã có quy định.

Phóng viên: Lâu nay, nhiều người dân không biết cách uống thuốc hoặc quên liều – quy định mới này có giúp giảm tỷ lệ dùng sai thuốc không?

Ông Vương Ánh Dương: Các văn bản trước đây của Bộ Y tế (như Thông tư số 52/2017/TT-BYT) cũng đã quy định người kê đơn có trách nhiệm hướng dẫn việc sử dụng thuốc, tư vấn chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt cho người bệnh hoặc người đại diện. Luật Dược cũng quy định người bán thuốc phải hướng dẫn cụ thể khi bán thuốc.

Việc tuân thủ chỉ định thuốc là trách nhiệm của người bệnh, gia đình người bệnh (như người bệnh rối loạn tâm thần, trẻ em...). Quy định mới này sẽ giúp người bệnh thấy rõ hơn liều dùng – nhìn vào đơn là có thể thực hiện đúng, hạn chế hiểu sai hoặc quên liều.

Kiểm soát chặt kháng sinh, thuốc gây nghiện

Phóng viên: Thông tư 26 đưa ra nguyên tắc kê đơn "chỉ kê thuốc khi thật sự cần thiết". Điều này sẽ được thực thi thế nào khi nhiều nơi vẫn còn tình trạng kê thuốc tràn lan, đặc biệt là kháng sinh?

Ông Vương Ánh Dương: Nguyên tắc kê đơn "chỉ kê thuốc khi thật sự cần thiết" đã được quy định tại Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023. Đây là nguyên tắc chung. Người hành nghề chỉ thực hiện dịch vụ khám chữa bệnh, kê đơn trong trường hợp thật sự cần thiết, không lạm dụng. Thực tế, người kê đơn phải căn cứ chẩn đoán bệnh, tình trạng bệnh của người bệnh, các tài liệu quy định làm căn cứ kê đơn tại Thông tư để chỉ định thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả.

Hiện nay, nếu vẫn dùng đơn giấy, việc kiểm soát việc bán thuốc theo đơn còn hạn chế. Tuy nhiên, từ ngày 1/10/2025, tất cả bệnh viện sẽ phải thực hiện kê đơn thuốc điện tử. Và từ ngày 1/1/2026, tất cả cơ sở khám chữa bệnh khác cũng sẽ bắt buộc thực hiện kê đơn điện tử.

Khi đó, hệ thống kê đơn và bán thuốc sẽ kết nối. Người bệnh đi mua thuốc sẽ được kiểm soát theo đơn đã kê trong hệ thống. Những đơn nào được bán đến đâu, những loại thuốc nào bị bán sai so với kê đơn – tất cả đều có thể giám sát. Đây là bước tiến lớn để kiểm soát tình trạng bán thuốc không theo đơn, đặc biệt là kháng sinh.

Phóng viên: Thông tư 26 bổ sung quy định khá cụ thể về trách nhiệm trả lại thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất trong trường hợp người bệnh không sử dụng hết hoặc đã tử vong. Xin ông cho biết quy định này sẽ triển khai thế nào?

Ông Vương Ánh Dương: Việc quản lý thuốc gây nghiện, hướng thần, tiền chất đã được quy định tại Luật Dược, các Nghị định của Chính phủ, Thông tư của Bộ Y tế cho toàn bộ chuỗi: từ nguyên liệu, sản xuất, cung ứng, kê đơn, sử dụng trong và ngoài cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, đến thu hồi, xử lý thuốc khi không sử dụng hết hoặc người bệnh tử vong.

Điểm mới tại Thông tư 26 là quy định cụ thể hơn về trách nhiệm kê đơn, cấp phát, hoàn trả và xử lý thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất trong điều trị ngoại trú.

Cụ thể, theo Điểm b Khoản 2 Điều 12, khi người bệnh không còn nhu cầu sử dụng, không sử dụng hết thuốc hoặc tử vong, thì người bệnh hoặc người đại diện hợp pháp có trách nhiệm trả lại phần thuốc chưa sử dụng cho cơ sở khám chữa bệnh đã cấp thuốc.

Khoản 3 Điều 12 quy định cơ sở khám chữa bệnh có trách nhiệm tiếp nhận phần thuốc này và xử lý theo quy định quản lý thuốc đặc biệt hiện hành. Điều này nhằm tránh thuốc nhạy cảm bị thất thoát, sử dụng sai mục đích hoặc tuồn ra ngoài.

Ngoài ra, Thông tư cũng nhấn mạnh vai trò của Sở Y tế và các cơ quan chuyên môn địa phương trong việc đảm bảo đủ nguồn cung hợp pháp để phục vụ điều trị.

Vì quyền lợi lâu dài của người bệnh

Phóng viên: Thông tư 26 vừa ban hành yêu cầu tích hợp số định danh cá nhân vào đơn thuốc – vì sao điều này quan trọng? Điều này giúp ích gì cho người bệnh và bác sĩ?

Ông Vương Ánh Dương: Việc tích hợp số định danh cá nhân là bước tiến quan trọng nhằm đồng bộ dữ liệu y tế với hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư, thực hiện Đề án 06 của Chính phủ. Khi người dân dùng số định danh cá nhân, các thông tin như họ tên, ngày sinh, giới tính, địa chỉ… sẽ tự động điền từ hệ thống. Điều này giúp giảm thời gian kê đơn, hạn chế sai sót, đơn giản hóa thủ tục cho cả người bệnh lẫn nhân viên y tế.

Về lâu dài, đây cũng là nền tảng quan trọng để xây dựng hồ sơ sức khỏe điện tử thống nhất, phục vụ tốt hơn việc chăm sóc sức khỏe liên tục và quản lý thông tin y tế.

Phóng viên: Việc bỏ mẫu "sổ khám bệnh" truyền thống – thay bằng lưu trữ trong hồ sơ bệnh án – liệu có khiến người dân vùng nông thôn bỡ ngỡ? Ngành y tế có lường trước khó khăn này không?

Ông Vương Ánh Dương: Từ năm 2023, Luật Khám bệnh, chữa bệnh đã quy định rõ: tất cả người bệnh điều trị ngoại trú đều phải được lập và cập nhật hồ sơ bệnh án. Theo đó, mẫu "sổ khám bệnh" truyền thống được thay thế bằng hồ sơ bệnh án – phù hợp với xu thế phát triển hiện đại, đảm bảo quản lý thông tin y tế đầy đủ, chính xác, xuyên suốt.

Đặc biệt, theo Chỉ thị 07 của Thủ tướng, các bệnh viện trên cả nước phải triển khai hồ sơ bệnh án điện tử trong năm 2025. Việc chuẩn hóa hồ sơ bệnh án thay cho sổ khám bệnh viết tay không chỉ là yêu cầu bắt buộc về pháp lý mà còn là nỗ lực đảm bảo quyền lợi, an toàn cho người bệnh.

Ngành y tế đã lường trước những khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa – do đó công tác tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông giải thích sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, giúp quá trình chuyển đổi thuận lợi, lấy người bệnh làm trung tâm.

Phóng viên: Việc quản lý kê đơn bằng phần mềm – đồng bộ với dữ liệu quốc gia – sẽ kiểm soát lạm dụng thuốc ra sao? Người dân có thể tra cứu được thông tin gì từ mã QR hoặc hồ sơ thuốc cá nhân?

Ông Vương Ánh Dương: Việc liên thông giữa Hệ thống kê đơn thuốc điện tử và Hệ thống Quản lý Dược quốc gia là giải pháp then chốt để giám sát việc sử dụng thuốc. Khi tất cả đơn thuốc được cập nhật đồng bộ, cơ quan quản lý có thể phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi lạm dụng, kê đơn sai hoặc bán thuốc không theo đơn.

Đối với người dân, mã QR trên đơn thuốc điện tử giúp dễ dàng tra cứu thông tin về thuốc, liều dùng, hướng dẫn sử dụng và lịch sử điều trị. Đây là công cụ hữu ích, giúp người bệnh chủ động theo dõi quá trình dùng thuốc, tăng tính minh bạch và an toàn.

Phóng viên: Trong chuyển đổi số, vai trò của bác sĩ tuyến cơ sở và nhân viên y tế rất quan trọng – Bộ Y tế có chiến lược gì để hỗ trợ họ nâng cao năng lực số hóa trong kê đơn?

Ông Vương Ánh Dương: Chúng tôi hiểu đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế tuyến cơ sở là lực lượng quan trọng quyết định thành công của quá trình chuyển đổi số. Bộ Y tế đã ban hành các hướng dẫn chi tiết, thiết lập hệ thống kê đơn điện tử với giao diện thân thiện, dễ sử dụng, chỉ yêu cầu kỹ năng tin học cơ bản.

Nhiều lớp tập huấn, chương trình đào tạo đang được tổ chức trên toàn quốc, giúp nhân viên y tế nắm vững quy trình kê đơn điện tử và tích hợp dữ liệu vào hệ thống chung. Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, cập nhật phần mềm, đặc biệt ưu tiên tuyến y tế cơ sở – để đảm bảo mọi cơ sở khám chữa bệnh đều triển khai hiệu quả, phục vụ người dân tốt nhất.

Xin cảm ơn ông!